सप्तमर्यादा: कवयस्तचक्षु: । shastri bhavnagar

હર મહાદેવ  spiritual shastri 

सप्तमर्यादा: कवयस्तचक्षु: । 

કવિજન – જ્ઞાનીજન – વિદ્વતજન માટેની સપ્તપદી  

વેદમાં વર્ણવેલી સાત મર્યાદાઓ... 

[૧]  કામ – ક્રોદ્ધ – લોભ 

આ ત્રણે વિકૃત વિચારોમાંથી નિપજતા ખોટા વિચારો 

એમાંથી પોતાની જાતને બચાવવી

સમયે સમયે આ ત્રણે જીવનમાં જરૂરી છે 

પણ આ ત્રણેનો જીવનમાં અને 

વિચારોમાં અતિરેક ન થવા દેવો.. 

[૨] ધ્યુત અને મધ્યપાનથી બચવું – 

કોઈ જાતનો જુગાર ન રમવો અને 

દેહને નુકશાન કરે એવો કોઈ નશાને આધીન ના થવું 

આ બેમાંથી જીવનકવનને બચાવવું..  

આ બે થી દૂર રહેવું... 

[૩] મારામારી ન કરવી...   

કવિજન – જ્ઞાનીજન – વિદ્વતજન આ ક્યારેય 

દૈહિક મારામારી તો ન જ કરે પણ ક્યારેક 

વચનોનો માર મારી ને મારામારી કરતાં હોય છે 

પ્રવચન કરવા ઊભા થયેલા વક્તા સામે 

આંગળી ચીંધી ને કહે કે – આણે બહુ લાંબુ કર્યું – 

એ પણ એક જાતની મારામારી જ છે 

કારણ વગરના ઘર્ષણો ઊભા ન કરવા... 

[૪] નારીની અવગણના ન કરવી – 

વિચારશીલ પુરુષો પોતાની રચનાઑ દ્વારા 

આપણને કહે છે કે  

જગતમાં નારી સમાજનું અપમાન ન કરવું 

નારી અપમાનના ફળો કોઈપણ યુગમાં સારા નથી આવતા 

માટે આપણાં મનીષીઓ આપણને સાવધાન કરે છે

કે નારીની અવહેલના ન કરવી... 

[૫] શિકાર ન કરવો – 

મતલબ કોઈનું શોષણ ન કરવું.. 

કોઇની રચના પોતાના નામે ચડાવી અને 

વહેતી મૂકવી એ શાસ્ત્રમાં પ્રજ્ઞા અપરાધ કહ્યો છે... 

કોઇની નકલ ન કરવી પણ 

પોતાની મૌલિકતા અને નિજતામાં જીવન જીવવું 

[૬] કોઇની નિંદા ન કરવી – 

કેવલ નિજલાભ માટે 

કારણ વગરની કોઇની પ્રશંસા ન કરવી... 

ઘણીવખત આપણે કોઇની પ્રશંસા કરતા હોઈએ છીએ 

પણ એમની ગેરહાજરીમાં બીજું ઘણું બધુ 

આપણે કરતાં હોઈએ છીએ.. 

કોઈનું શોષણ ન કરીએ એ બતાવ્યુ કે 

શોષણ ન થાય તો બને એટલું બીજાનું પોષણ થાય.. 

નિંદા ન કરાય – નિદાન કરવાની છૂટ છે... 

[૭] કઠોરતાનો ત્યાગ કરવો – 

વાણી અને વર્તનમાં ક્યાય કઠોરતા ન પ્રગટે 

એની સાવધાની રાખવી... 

ઘણીવખત આપણે સ્પષ્ટ વક્તા બનીને 

કોઈના દીલને ઠેસ પહોચાડતા હોઈએ છીએ... 

અભ્યાસ કર્યા વગર કોઈના વિષે 

ઉતાવળા થઈને અભિપ્રાય ન આપવો ... 

हरि स्मरण सह प्रणाम... 

- भोलानाथ शास्त्री

 हरी की कृपा से हरि के भक्तों को सप्रेम प्रणाम 

शास्त्री जी भावनगर